Tiêu chảy là một trong những vấn đề tiêu hóa phổ biến nhất ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, khi bé bị tiêu chảy nhưng không sốt, nhiều phụ huynh không khỏi bối rối: Liệu đây có phải là dấu hiệu bệnh lý nghiêm trọng? Có cần cho bé đi khám hay có thể chăm sóc tại nhà? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để hiểu đúng – xử trí đúng và phòng ngừa hiệu quả cho con yêu.
Tiêu chảy không sốt là hiện tượng thường gặp?
Tiêu chảy là tình trạng bé đi ngoài nhiều lần trong ngày (từ 3 lần trở lên), phân lỏng hoặc toàn nước, có thể kèm theo chất nhầy, máu, mùi tanh bất thường. Trường hợp bé tiêu chảy nhưng không kèm theo sốt thường khiến cha mẹ chủ quan hoặc lo lắng quá mức vì thiếu thông tin.
Trên thực tế, tiêu chảy không sốt chiếm tỷ lệ cao hơn so với tiêu chảy có sốt và thường là dấu hiệu nhẹ, dễ kiểm soát nếu chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ tiêu chảy cấp (kéo dài dưới 14 ngày) và tiêu chảy kéo dài (trên 2–4 tuần), vì mỗi loại sẽ có nguyên nhân và hướng xử lý khác nhau.
Nguyên nhân & dấu hiệu khiến bé bị tiêu chảy không sốt
Trẻ bị tiêu chảy nhưng không sốt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ rối loạn tiêu hóa nhẹ đến các tình trạng bệnh lý đặc hiệu. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến nhất:
Nhiễm virus đường ruột nhẹ (Rotavirus, Norovirus…)
Virus là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy ở trẻ, đặc biệt là rotavirus. Tuy nhiên, không phải lúc nào virus cũng khiến trẻ sốt. Với những trường hợp nhẹ hoặc khi cơ thể đã có miễn dịch một phần, bé có thể chỉ bị tiêu chảy, kèm theo nôn, mệt, nhưng không sốt.
Dấu hiệu gợi ý:
- Tiêu chảy nhiều lần trong ngày, phân lỏng hoặc có bọt
- Nôn vài lần trong ngày
- Không sốt hoặc sốt nhẹ <38°C
- Bé vẫn tỉnh táo, chơi nhẹ được
Ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn tiết độc tố
Một số loại vi khuẩn như Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, E. coli có thể sinh độc tố ngay trong thực phẩm. Khi trẻ ăn phải thức ăn bị nhiễm, các độc tố này tác động trực tiếp lên niêm mạc ruột, gây tiêu chảy, nôn ói cấp tính, nhưng không gây sốt vì cơ thể không bị nhiễm trùng toàn thân.
Dấu hiệu gợi ý:
- Khởi phát đột ngột sau 2–6 giờ ăn
- Nôn nhiều, đau bụng quặn
- Tiêu chảy dạng nước, có thể kèm mùi chua khó chịu
- Không sốt hoặc chỉ hơi ấm người
Loạn khuẩn đường ruột sau dùng kháng sinh
Kháng sinh có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong đường ruột, làm mất cân bằng hệ vi sinh và khiến bé bị tiêu chảy, đi phân sống, sệt hoặc nhầy mà không sốt.
Dấu hiệu gợi ý:
- Tiêu chảy xuất hiện sau 1–3 ngày dùng kháng sinh
- Phân lỏng, sống, có thể nhầy
- Không kèm theo sốt hay đau bụng nặng
- Trẻ có thể chán ăn, đầy bụng nhẹ
Không dung nạp đường lactose hoặc fructose
Một số trẻ nhỏ thiếu enzyme lactase – loại enzyme tiêu hóa lactose (đường trong sữa), gây tiêu chảy sau khi uống sữa hoặc ăn chế phẩm từ sữa. Tình trạng tương tự cũng có thể xảy ra với fructose trong trái cây ngọt.
Dấu hiệu gợi ý:
- Bé bị tiêu chảy sau khi uống sữa hoặc ăn sữa chua, kem
- Phân có bọt, lỏng, đôi khi có mùi chua
- Không sốt, bé vẫn chơi, nhưng bụng hơi chướng, quấy nhẹ
- Có thể kèm nổi mẩn quanh miệng nếu dị ứng nhẹ
Dị ứng thực phẩm (đạm sữa bò, đậu nành, trứng…)
Dị ứng thực phẩm là phản ứng miễn dịch của cơ thể với một số loại protein có trong thực phẩm. Ở trẻ nhỏ, dị ứng với đạm sữa bò là phổ biến nhất. Phản ứng dị ứng có thể chỉ biểu hiện ở đường tiêu hóa với triệu chứng tiêu chảy mà không kèm sốt.
Dấu hiệu gợi ý:
- Xuất hiện sau vài giờ hoặc vài ngày dùng thực phẩm nghi ngờ
- Phân lỏng, có thể nhầy, đôi khi có tia máu nhỏ
- Có thể kèm theo nổi ban, mẩn ngứa, quấy khóc
- Không sốt hoặc chỉ sốt nhẹ thoáng qua
Nhiễm ký sinh trùng đường ruột
Ký sinh trùng như Giardia lamblia, amip, giun kim, giun đũa… có thể gây tiêu chảy kéo dài ở trẻ, phân nhầy, sống hoặc có mùi lạ, nhưng không gây sốt nếu chưa gây viêm lan rộng.
Dấu hiệu gợi ý:
- Tiêu chảy kéo dài trên 7 ngày
- Bé gầy nhanh, bụng to, biếng ăn
- Phân nhầy, có mùi tanh, đi nhiều lần nhưng ít mỗi lần
- Không sốt, nhưng đôi khi trẻ ngủ không ngon, ngứa hậu môn (giun kim)
Rối loạn tiêu hóa chức năng (toddler’s diarrhea)
Ở trẻ từ 1–5 tuổi, đặc biệt là giai đoạn bé chuyển sang ăn dặm hoặc ăn đa dạng thực phẩm, có thể gặp tình trạng tiêu chảy sinh lý – còn gọi là tiêu chảy chức năng.
Dấu hiệu gợi ý:
- Bé vẫn chơi, ăn uống tốt, lên cân bình thường
- Phân lỏng, đôi khi có thức ăn chưa tiêu
- Đi 2–4 lần/ngày, kéo dài hàng tuần nhưng không mất nước
- Không có sốt, không biểu hiện bệnh lý rõ ràng
Một số bệnh lý tiêu hóa mạn tính giai đoạn đầu
Các bệnh như viêm đại tràng, Crohn, bệnh celiac (nhạy cảm gluten) có thể khởi phát âm thầm, tiêu chảy kéo dài nhưng chưa kèm sốt hoặc biểu hiện toàn thân.
Dấu hiệu gợi ý:
- Tiêu chảy kéo dài trên 2–3 tuần
- Phân có thể lỏng hoặc có nhầy máu
- Trẻ gầy sút, chậm phát triển, mệt mỏi
- Không sốt, nhưng dễ tái phát nhiều lần
Khi nào tiêu chảy không sốt là đáng lo?
Không phải lúc nào tiêu chảy không sốt cũng lành tính. Cha mẹ cần đặc biệt cảnh giác nếu:
- Bé dưới 6 tháng tuổi, hệ miễn dịch yếu và dễ mất nước nhanh.
- Trẻ bị tiêu chảy >5 lần/ngày, phân nước hoàn toàn, hoặc có máu, mùi tanh hôi.
- Kèm theo nôn nhiều, bé mệt, bỏ bú/bỏ ăn hoàn toàn trong 6–8 giờ.
- Có dấu hiệu mất nước rõ như mắt trũng, da khô, thóp lõm, người vật vã.
- Tình trạng kéo dài trên 7 ngày không cải thiện dù đã chăm sóc tại nhà.
Mẹ nên làm gì khi bé bị tiêu chảy nhưng không sốt?
Bù nước và điện giải đúng cách
Đây là yếu tố quan trọng hàng đầu. Mẹ nên:
- Cho bé uống ORS (Oresol) theo từng ngụm nhỏ, nhiều lần trong ngày.
- Tiếp tục cho bú mẹ nếu đang bú mẹ.
- Trẻ lớn có thể dùng nước cháo muối, nước trái cây pha loãng, hoặc Pedialyte.
- Tránh nước ngọt có ga, nước ép đậm đặc, vì dễ làm tiêu chảy nặng hơn.
Duy trì chế độ ăn hợp lý
- Cho bé ăn thức ăn dễ tiêu: cháo loãng, khoai, cà rốt, cơm mềm, chuối chín.
- Tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, sữa bò nguyên chất.
- Có thể bổ sung sữa chua để tăng cường lợi khuẩn cho đường ruột.
Bổ sung men vi sinh & kẽm
- Men vi sinh giúp cân bằng hệ tiêu hóa, giảm thời gian tiêu chảy.
- Bổ sung kẽm trong 10–14 ngày giúp rút ngắn đợt bệnh và tăng miễn dịch đường ruột.
Giữ vệ sinh sạch sẽ
- Rửa tay trước khi pha sữa, cho bé ăn, thay tã.
- Dụng cụ ăn uống, bình sữa cần tiệt trùng kỹ.
- Hạn chế để bé ngậm đồ chơi, tiếp xúc với nguồn nước không sạch.
Theo dõi kỹ diễn tiến của bé
- Ghi lại số lần đi ngoài mỗi ngày, lượng ăn – uống – tiểu tiện.
- Đánh giá dấu hiệu mất nước qua môi, da, nước tiểu, thóp.
- Theo dõi trong 2–3 ngày, nếu không cải thiện, cần đưa bé đi khám.
Khi nào cần đưa trẻ đi bệnh viện?
Hãy đưa bé đến cơ sở y tế ngay nếu có các dấu hiệu sau:
- Bé tiêu chảy kéo dài >7 ngày, không cải thiện.
- Phân có máu, nhiều nhầy, mùi hôi tanh rõ rệt.
- Trẻ không ăn, không uống được, hoặc nôn liên tục.
- Có biểu hiện mất nước nặng: không đi tiểu, lơ mơ, co giật.
- Trẻ dưới 6 tháng tuổi hoặc có tiền sử bệnh nền.
Kết luận
Bé bị tiêu chảy nhưng không sốt có thể chỉ là biểu hiện rối loạn tiêu hóa nhẹ và hoàn toàn có thể xử trí tại nhà nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, cha mẹ không nên chủ quan, cần theo dõi sát các dấu hiệu đi kèm để kịp thời phát hiện những tình huống nghiêm trọng. Điều quan trọng là bổ sung nước, dinh dưỡng phù hợp, giữ vệ sinh và thăm khám sớm khi có biểu hiện nặng để bảo vệ sức khỏe lâu dài cho bé.
