Tình trạng trẻ bị tiêu chảy lâu ngày không khỏi đang khiến nhiều bốc cha mẹ lo lắng. Dù đã dùng men vi sinh, thay đổi chế độ ăn uống, thậm chí đã khám bác sĩ, nhưng tiêu chảy vẫn tiếp diễn dai dẳng. Trên thực tế, tiêu chảy kéo dài không chỉ gây mất nước, mất điện giải mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển và miễn dịch của trẻ.
Bài viết sau sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ 5 nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tiêu chảy lâu ngày ở trẻ, đồng thời đề xuất những giải pháp điều trị an toàn và hiệu quả.
Tiêu chảy kéo dài là gì?
Tiêu chảy kéo dài được xác định khi trẻ bị đi ngoài lỏng nhiều hơn 3 lần/ngày trong vòng từ 2 tuần trở lên. Khác với tiêu chảy cấp (diễn ra < 7 ngày), tiêu chảy lâu ngày đòi hỏi chẩn đoán nguyên nhân sâu xa và hướng điều trị chính xác.
Biến chứng của tiêu chảy kéo dài bao gồm:
- Mất nước, điện giải
- Suy dinh dưỡng
- Rối loạn hấp thu
- Tăng nguy cơ nhiễm trùng
5 nguyên nhân trẻ bị tiêu chảy lâu ngày không khỏi
1. Nhiễm trùng tiêu hóa
Nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy kéo dài là nhiễm trùng tiêu hóa do virus (rotavirus, adenovirus, norovirus), vi khuẩn (E. coli, Campylobacter, Salmonella) hoặc ký sinh trùng (Giardia lamblia). Trẻ nhiễm phải do tiếp xúc với đồ ăn nhiễm khuẩn, nước uống không đảm bảo hoặc vệ sinh cá nhân kém. Đặc biệt, rotavirus là tác nhân hàng đầu ở trẻ nhỏ, dẫn đến tiêu chảy nặng, mất nước nhanh chóng nếu không bù đầy đủ.
2. Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm
Những trẻ bị dịv ứng đối với đạm sữa bò hoặc không dung nạp đường lactose (có trong sữa và chế phẩm từ sữa) rất dễ bị tiêu chảy ngay sau khi tiêu thụ. Triệu chứng bao gồm: đi ngoài nhiều lần, phân chua, đối khi có bã sữa chưa tiêu hóa, kèm theo đầy hơi, khó chịu bụng. Nếu không phát hiện sớm và loại trừ nguồn gây dịv, tiêu chảy có thể kéo dài dai dẳng, gây sụt cân.
3. Rối loạn hệ vi sinh đường ruột
Hệ vi sinh đường ruột đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa, hấp thu dưỡng chất và bảo vệ niêm mạc ruột. Khi trẻ dùng kháng sinh lâu ngày hoặc liệu cao, các vi khuẩn có lợi như Lactobacillus, Bifidobacteria bị suy giảm nghiêm trọng. Điều này dẫn đến mất cân bằng vi sinh, tăng tổng vi khuẩn gây hại, từ đó gây rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy dai dẳng. Trẻ độ tuổi càng nhỏ, hệ vi sinh càng mỏ nhẹ, càng dễ bị rối loạn.
4. Bệnh tiêu hóa mạn tính
Một số trẻ có thể mắc bệnh tiêu hóa mạn tính như hội chứng ruột kích thích (IBS), viêm ruột Crohn, viêm đại tràng loết… tuy ít gặp nhưng vẫn xảy ra ở trẻ có cạn nặng cơ địa di truyền. Triệu chứng đôi khi không rõ ràng, chỉ bao gồm tiêu chảy lặp lại, đầy bụng, đau quặn bụng. Việc chẩn đoán thường dựa vào xét nghiệm phân, nội soi ruột và sinh thiết mô.
5. Vệ sinh và ăn uống kém an toàn
Các yếu tố về vệ sinh cá nhân như không rửa tay trước khi ăn, sử dụng đồ chơi bị bẩn, ăn uống không đảm bảo… đều góp phần làm tăng nguy cơ trẻ bị nhiễm trùng đường ruột. Đặc biệt, ở những khu vực vùng ven hoặc nông thôn, hệ thống nước sạch và vệ sinh chưa đảm bảo là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tiêu chảy mãn ở trẻ. Ngoài ra, thói quen đưồng phố như ăn vặt lòng đóng, dùng chung dụng cụ với nhiều người… cũng cần được kiểm soát.
Giải pháp điều trị tiêu chảy kéo dài ở trẻ
1. Khám chuyên khoa và chẩn đoán nguyên nhân
Khi trẻ có dấu hiệu tiêu chảy kéo dài hơn 14 ngày, các biện pháp tự chăm sóc tại nhà không mang lại hiệu quả, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa. Việc khám sẻ bao gồm khai thác tiểu sử bệnh, chế độ ăn uống, xét nghiệm phân, test dị ứng, đôi khi cần nội soi ruột. Chỉ khi tìm được nguyên nhân gốc mới có thể điều trị đúng hướng.
2. Bù nước điện giải
Tiêu chảy khiến trẻ mất rất nhiều nước và điện giải (Na+, K+, Cl-), gây mệt mỏi, khóc không ra nước mắt, đổi khi hôn mê. Hãy bổ sung oresol (theo hướng dẫn trên bao bì), nước gạo loãng, nước đun sôi để nguội, nước dừa luộc… cho trẻ uống nhiều lần trong ngày. Tránh các loại nước ngọt, nước có gas, nước ép chua.
3. Điều chỉnh dinh dưỡng
Dinh dưỡng phù hợp là yếu tố then chốt trong điều trị tiêu chảy. Nên chia bữa nhỏ, dễ tiêu, ăn các món mềm, loãng như cháo cà rốt, cháo chuối, chuối chín, khoai tây luộc. Tạm ngưng các loại sữa có lactose nếu nghi ngờ bé bị không dung nạp. Tránh đồ ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn đóng hộp, các món lạnh.
4. Bổ sung men vi sinh và kẽm
Men vi sinh (probiotics) như Lactobacillus rhamnosus, Saccharomyces boulardii giúp lập lại cân bằng vi sinh đường ruột, tăng cường sức đề kháng và giúc cải thiện tiêu chảy. Kẽm (Zn) là vi chất quan trọng trong phục hồi lớp niêm mạc ruột, giúc rút ngắn thời gian tiêu chảy. WHO khuyên cáo bổ sung 10-20mg kẻm/ngày trong 10-14 ngày.
5. Thuốc điều trị theo chỉ định
Tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng kháng sinh, thuốc cầm tiêu chảy hay các chế phẩm đông y khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc sử dụng sai có thể khiến tiêu chảy tồi tệ hơn, tăng nguy cơ nhiễm trùng và kháng kháng sinh. Chỉ điều trị thuốc khi đã xác định rõ nguyên nhân.
6. Tăng cường vệ sinh và phòng ngừa
Giáo dục trẻ rửa tay với xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Dùng nước sối để nguội hoặc nước đóng chai đảm bảo. Rắc thể, thực phẩm cần được đ\u1e Và tiêm ngừa rotavirus theo đúng lịch khuyên cáo.
Khi nào cần đưa trẻ đi khẩn gấp?
- Tiêu chảy kéo dài > 14 ngày
- Phân có máu, màu đen, hôi tanh
- Mất nước nặng: môi khô, mắt trũng, lơ mì
- Nôn nhiều, sốt cao > 38,5ºC
- Trẻ < 6 tháng tuổi bị tiêu chảy bất thường
Lời kết
Tiêu chảy lâu ngày ở trẻ không chỉ ảnh hưởng tới sinh hoạt hàng ngày mà còn tiềm ẩn nguy cơ sức khoẻ lâu dài. Việc nhận diện đúng nguyên nhân và áp dụng giải pháp điều trị toàn diện giúc trẻ phục hồi nhanh chóng và ngăn ngừa tái diễn. Cha mẹ không nên chủ quan hay tự ý dùng thuốc, hãy luôn thận trọng và đưa trẻ đi khám khi có biểu hiện bất thường. Nếu cần thiết, hãy nhờ sự tư vấn và hỗ trợ từ chuyên gia nhi khoa để đảm bảo sức khoẻ tốt nhất cho con.
