Tiêu chảy kèm sốt ở trẻ em là một trong những triệu chứng phổ biến khiến nhiều bậc phụ huynh lo lắng. Đây không chỉ là rối loạn tiêu hóa thông thường mà còn có thể là dấu hiệu cho thấy trẻ đang bị nhiễm trùng hay mắc bệnh lý cần được can thiệp kịp thời.
Trong bài viết này, bạn sẽ được cung cấp đầy đủ thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu nguy hiểm, cách chăm sóc tại nhà, và thời điểm nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ.
Nguyên nhân tiêu chảy kèm sốt ở trẻ em
1. Nhiễm virus đường ruột (Rotavirus, Norovirus)
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp kèm sốt ở trẻ em. Rotavirus đặc biệt phổ biến ở trẻ dưới 2 tuổi và rất dễ lây lan qua đường miệng – phân, đồ chơi hoặc bề mặt nhiễm khuẩn.
Triệu chứng điển hình:
- Sốt nhẹ đến cao.
- Tiêu chảy nhiều lần trong ngày.
- Nôn mửa kèm đau bụng.
- Trẻ thường mệt mỏi, bỏ bú.
Loại virus này có thể khiến trẻ mất nước nhanh nếu không được bù nước đúng cách. Vắc-xin phòng ngừa Rotavirus hiện nay được khuyến cáo tiêm sớm cho trẻ.
2. Nhiễm vi khuẩn đường ruột (Salmonella, E. coli, Shigella)
Thức ăn hoặc nước uống không đảm bảo vệ sinh là con đường lây nhiễm chính. Trẻ cũng có thể bị nhiễm khi ăn phải thực phẩm chưa nấu chín hoặc tiếp xúc với người bệnh.
Triệu chứng dễ nhận biết:
- Sốt cao liên tục, có thể lên đến 39 – 40°C.
- Tiêu chảy phân nhầy, đôi khi có máu.
- Đau bụng dữ dội, đầy hơi.
- Có thể kèm theo nôn ói.
Một số trường hợp cần dùng kháng sinh theo chỉ định bác sĩ nếu nhiễm trùng nặng.
3. Nhiễm ký sinh trùng hoặc bệnh lý liên quan
Các ký sinh trùng như giardia hoặc amíp cũng là nguyên nhân gây tiêu chảy kéo dài, kèm sốt nhẹ hoặc vừa. Ngoài ra, các bệnh nhiễm trùng khác như viêm tai giữa, viêm phổi, hoặc viêm họng cũng có thể gây sốt và ảnh hưởng đến tiêu hóa của trẻ.
Trong những trường hợp này, tiêu chảy không phải là biểu hiện chính mà đi kèm các triệu chứng khác như:
- Trẻ ho, nghẹt mũi hoặc đau tai.
- Mệt mỏi, lừ đừ kéo dài.
- Tiêu chảy mức độ nhẹ nhưng kéo dài.
4. Dị ứng thực phẩm hoặc không dung nạp sữa
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có hệ tiêu hóa rất nhạy cảm. Việc dị ứng với một số thực phẩm như đạm sữa bò, trứng, hay không dung nạp đường lactose có thể dẫn đến:
- Tiêu chảy sau ăn.
- Đầy bụng, xì hơi, quấy khóc.
- Có thể sốt nhẹ nếu đường ruột bị kích ứng kéo dài.
Trường hợp này thường không quá nghiêm trọng nhưng cần thay đổi chế độ ăn phù hợp và theo dõi sát phản ứng của bé.
Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần đưa trẻ đi khám
Tiêu chảy kèm sốt có thể tự khỏi sau vài ngày nếu nguyên nhân nhẹ. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các dấu hiệu dưới đây, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để tránh biến chứng nguy hiểm.
1. Sốt cao không hạ sau 48 giờ
Sốt kéo dài, không đáp ứng thuốc hạ sốt thông thường là dấu hiệu cảnh báo trẻ có thể bị nhiễm trùng nặng hoặc biến chứng. Đặc biệt nếu sốt trên 39°C kèm run lạnh, đổ mồ hôi, lừ đừ – cần được thăm khám và xét nghiệm ngay.
2. Tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày
Khi trẻ bị tiêu chảy liên tục trên 3 ngày mà không có dấu hiệu giảm, rất dễ dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải. Tình trạng này khiến trẻ:
- Mất cân bằng cơ thể.
- Không hấp thụ đủ dinh dưỡng.
- Dễ suy kiệt và mệt mỏi nghiêm trọng.
3. Có máu hoặc nhầy trong phân
Nếu phân của trẻ có màu bất thường (xanh, đen, hoặc đỏ), kèm nhầy hoặc lẫn máu, đây có thể là biểu hiện của nhiễm trùng nặng như lỵ trực khuẩn, amíp hoặc vi khuẩn ăn mòn niêm mạc ruột.
4. Trẻ có dấu hiệu mất nước nặng
Mất nước là biến chứng nguy hiểm nhất khi trẻ bị tiêu chảy kèm sốt. Hãy đưa trẻ đi cấp cứu nếu thấy các dấu hiệu sau:
- Môi khô, da nhăn, mắt trũng.
- Tiểu ít, nước tiểu sẫm màu hoặc không tiểu trong nhiều giờ.
- Quấy khóc không ra nước mắt.
- Lừ đừ, không phản ứng, không chịu bú hoặc ăn.
5. Trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi
Ở lứa tuổi này, sức đề kháng của trẻ còn yếu, nếu sốt và tiêu chảy xảy ra đồng thời thì nguy cơ mất nước và nhiễm trùng huyết cao hơn hẳn so với trẻ lớn. Không nên chờ đợi, cần đi khám ngay khi xuất hiện các triệu chứng bất thường.
Cách chăm sóc trẻ bị tiêu chảy kèm sốt tại nhà
Việc chăm sóc đúng cách tại nhà đóng vai trò then chốt trong quá trình hồi phục của trẻ. Phụ huynh cần tập trung vào 4 yếu tố chính: bù nước – chế độ ăn – hạ sốt đúng cách – theo dõi dấu hiệu cảnh báo.
1. Bù nước và điện giải đúng cách
Đây là việc quan trọng nhất khi trẻ bị tiêu chảy.
- Sử dụng dung dịch oresol (ORS): Pha đúng tỷ lệ theo hướng dẫn, cho trẻ uống từng ngụm nhỏ nhiều lần trong ngày.
- Với trẻ còn bú mẹ: Tiếp tục cho bú thường xuyên hơn để cung cấp nước và dinh dưỡng.
- Không dùng nước ngọt, nước có ga hay nước trái cây đậm đặc: Vì có thể khiến tình trạng tiêu chảy nặng hơn.
- Nếu trẻ nôn, chờ 10–15 phút rồi cho uống lại, từng thìa nhỏ một.
2. Cho trẻ ăn uống đầy đủ, hợp lý
Khi bị tiêu chảy, nhiều bố mẹ lo sợ và cho trẻ nhịn ăn – điều này hoàn toàn sai lầm. Trẻ cần dinh dưỡng để phục hồi.
- Thức ăn mềm, dễ tiêu hóa: Cháo loãng, súp, khoai tây nghiền, chuối chín.
- Tránh đồ chiên xào, sữa tươi, nước ngọt, thực phẩm sống hoặc nhiều đường.
- Tăng cường các thực phẩm giàu kẽm như thịt nạc, lòng đỏ trứng, bí đỏ để hỗ trợ phục hồi đường ruột.
- Với trẻ còn bú mẹ: Không ngưng bú, vì sữa mẹ giúp tăng sức đề kháng tự nhiên.
3. Hạ sốt an toàn cho trẻ
Nếu trẻ sốt trên 38,5°C, có thể dùng thuốc hạ sốt:
- Paracetamol: Dạng siro hoặc viên đặt hậu môn, liều lượng theo cân nặng (10–15mg/kg/lần, cách 4–6 tiếng).
- Không dùng aspirin hoặc ibuprofen nếu chưa có chỉ định của bác sĩ, vì có thể gây biến chứng cho trẻ nhỏ.
- Lau mát bằng khăn ấm: Đặt khăn ở trán, nách, bẹn để hỗ trợ hạ sốt. Tránh lau nước lạnh hoặc nước đá.
Lời kết
Tiêu chảy kèm sốt ở trẻ em không hiếm gặp nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được xử lý đúng cách. Việc nhận diện sớm nguyên nhân, chăm sóc phù hợp tại nhà và theo dõi kỹ các dấu hiệu cảnh báo giúp trẻ nhanh hồi phục và tránh biến chứng nguy hiểm.
Phụ huynh tuyệt đối không nên chủ quan. Hãy chủ động bổ sung nước, dinh dưỡng hợp lý, giữ gìn vệ sinh và đưa trẻ đi khám khi có bất kỳ biểu hiện bất thường nào. Chăm sóc đúng ngay từ đầu là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe cho con yêu.
