Mặc dù tiêu chảy ở trẻ em không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu không được xử trí đúng cách, nó có thể dẫn đến mất nước và ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Vậy trẻ bị tiêu chảy nên làm gì? Bài viết này sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ nguyên nhân gây tiêu chảy, cách xử lý khi trẻ bị tiêu chảy và khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ.
Nguyên nhân gây tiêu chảy ở trẻ em
Tiêu chảy ở trẻ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến nhất:
Vi khuẩn và virus
Các tác nhân như Rotavirus, E. coli, Salmonella, và Campylobacter là những nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy ở trẻ em. Vi khuẩn và virus thường được truyền qua đường tiêu hóa, đặc biệt là qua thực phẩm và nước uống không sạch. Virus Rotavirus đặc biệt nguy hiểm vì có thể gây tiêu chảy nặng và kéo dài ở trẻ nhỏ.
Chế độ ăn uống không hợp lý
Khi trẻ ăn thực phẩm không an toàn hoặc chế độ ăn thiếu chất dinh dưỡng, hệ tiêu hóa của trẻ có thể bị rối loạn, dẫn đến tiêu chảy. Thực phẩm không được chế biến đúng cách, không đảm bảo vệ sinh, hoặc thực phẩm có chứa chất phụ gia không phù hợp với hệ tiêu hóa non nớt của trẻ là những yếu tố dễ gây bệnh.
Dị ứng thực phẩm và các vấn đề tiêu hóa khác
Một số trẻ có thể bị dị ứng với sữa bò, gluten hoặc các loại thực phẩm khác, dẫn đến các phản ứng tiêu hóa như tiêu chảy. Ngoài ra, những trẻ thiếu men tiêu hóa như lactase cũng dễ bị tiêu chảy sau khi ăn các sản phẩm chứa lactose.
Triệu chứng tiêu chảy ở trẻ em
Tiêu chảy có thể đi kèm với nhiều triệu chứng khác nhau. Những triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Phân lỏng: Đây là triệu chứng đặc trưng của tiêu chảy. Trẻ có thể đi ngoài nhiều lần trong ngày, và phân thường có màu sắc bất thường, có thể là vàng, xanh hoặc có nhầy.
- Đau bụng và đầy hơi: Trẻ sẽ cảm thấy khó chịu, quấy khóc vì bụng đau.
- Sốt và nôn mửa: Một số trẻ bị sốt nhẹ và có thể nôn mửa kèm theo tiêu chảy.
Ngoài các triệu chứng này, tiêu chảy do vi khuẩn hoặc virus có thể kéo theo các dấu hiệu như mệt mỏi, chán ăn, và thay đổi trong hành vi của trẻ. Cha mẹ cũng cần chú ý đến các dấu hiệu khác như đi ngoài có máu, vì điều này có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nặng.
Trẻ bị tiêu chảy nên làm gì ngay lập tức?
Khi trẻ bị tiêu chảy, việc xử lý kịp thời và đúng cách rất quan trọng. Dưới đây là những việc mẹ cần làm ngay lập tức:
1. Bù đủ nước cho bé
Mất nước là một trong những mối nguy hiểm lớn nhất khi trẻ bị tiêu chảy. Vì vậy, mẹ cần đảm bảo cho trẻ uống đủ nước để tránh tình trạng mất nước nghiêm trọng.
- Dung dịch ORS (Oral Rehydration Solution): Đây là dung dịch giúp bù lại lượng nước và điện giải bị mất khi trẻ bị tiêu chảy. ORS có thể được mua ở hiệu thuốc. Mẹ nên cho trẻ uống dung dịch này theo liều lượng thích hợp. Đối với trẻ dưới 2 tuổi, mỗi lần uống 5-10ml sau mỗi 5 phút. Trẻ lớn hơn có thể uống 50-100ml mỗi lần.
- Nước lọc và nước trái cây tự nhiên: Ngoài dung dịch ORS, mẹ cũng có thể cho trẻ uống nước lọc, nước dừa, hoặc nước trái cây như nước ép táo, nhưng tránh cho trẻ uống các loại nước có đường hoặc caffeine.
- Tránh nước ngọt có gas: Các loại nước ngọt có gas có thể làm tình trạng tiêu chảy trở nên nặng hơn, vì vậy cần tránh cho trẻ uống những loại này.
2. Điều chỉnh chế độ ăn uống cho trẻ
Mẹ cần phải chú ý đến những thực phẩm dễ tiêu hóa, bổ sung dinh dưỡng phù hợp và tránh những thực phẩm có thể làm tình trạng tiêu chảy trở nên nghiêm trọng hơn. Dưới đây là các thực phẩm nên cho trẻ ăn và các thực phẩm cần tránh.
Các thực phẩm nên cho trẻ ăn khi bị tiêu chảy
- Chuối: Là thực phẩm dễ tiêu hóa và giàu kali, giúp bổ sung các chất điện giải bị mất trong quá trình tiêu chảy. Kali rất quan trọng đối với chức năng của tim và cơ bắp, đặc biệt là khi trẻ mất nhiều nước và khoáng chất.
- Cơm trắng: Cơm trắng giúp làm dịu dạ dày và dễ tiêu hóa. Đây là thực phẩm nhẹ nhàng cho hệ tiêu hóa đang gặp rối loạn, giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể mà không gây kích ứng dạ dày.
- Táo: Táo chứa pectin, một chất xơ hòa tan giúp làm giảm tình trạng tiêu chảy và hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Pectin có tác dụng làm mềm phân và cải thiện tính chất của phân.
- Bánh mì nướng: Bánh mì nướng là một thực phẩm dễ tiêu hóa và có tác dụng làm dịu dạ dày. Nó giúp cung cấp carbohydrates cần thiết mà không gây kích thích cho hệ tiêu hóa.
- Súp nhẹ hoặc cháo loãng: Súp hoặc cháo loãng có thể giúp cung cấp chất lỏng và dưỡng chất cho trẻ mà không làm tăng gánh nặng cho dạ dày. Bạn có thể nấu cháo gạo trắng hoặc súp gà không gia vị, đảm bảo thực phẩm này nhẹ nhàng và dễ hấp thu.
- Khoai tây luộc hoặc hấp: Khoai tây là một thực phẩm giàu tinh bột, có tác dụng làm dịu hệ tiêu hóa khi trẻ bị tiêu chảy. Khoai tây cũng giúp cung cấp năng lượng mà không làm kích thích dạ dày.
Các thực phẩm cần tránh khi trẻ bị tiêu chảy
- Sữa và các sản phẩm từ sữa: Một số trẻ có thể bị không dung nạp lactose (sữa), và khi tiêu chảy, khả năng này càng trở nên nghiêm trọng. Do đó, sữa và các sản phẩm từ sữa như phô mai, kem, sữa chua có thể làm tình trạng tiêu chảy của trẻ kéo dài và trầm trọng hơn.
- Các thực phẩm nhiều chất béo và dầu mỡ: Các thực phẩm chiên rán, đồ ăn nhanh và thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ có thể làm hệ tiêu hóa của trẻ gặp khó khăn trong việc tiêu hóa, dẫn đến tình trạng tiêu chảy kéo dài. Các thực phẩm này cũng có thể gây kích thích dạ dày, khiến tình trạng bệnh trở nên nặng nề hơn.
- Trái cây có tính axit cao: Các loại trái cây như cam, chanh, bưởi và dứa chứa nhiều axit có thể làm kích thích dạ dày, khiến tình trạng tiêu chảy của trẻ trở nên nghiêm trọng hơn. Những trái cây này có thể làm dạ dày trẻ bị đau, nôn mửa và tiêu chảy nặng hơn.
Mẹ nên dùng thuốc cho trẻ tiêu chảy khi nào?
Thuốc không phải lúc nào cũng cần thiết khi trẻ bị tiêu chảy, nhưng trong một số trường hợp, mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Thuốc chống tiêu chảy: Trẻ em dưới 6 tháng tuổi không nên dùng thuốc chống tiêu chảy như loperamide. Trẻ lớn hơn có thể sử dụng thuốc này theo chỉ định của bác sĩ.
- Kháng sinh: Nếu tiêu chảy do vi khuẩn như E. coli hoặc Salmonella, bác sĩ có thể kê đơn kháng sinh để điều trị.
Lưu ý, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cho trẻ mà không có chỉ định của bác sĩ.
Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ?
Tiêu chảy ở trẻ em có thể điều trị tại nhà, nhưng nếu có các dấu hiệu sau, mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ ngay:
- Dấu hiệu mất nước nặng: Trẻ có thể không tiểu được, mắt trũng sâu, da khô, và trẻ mệt mỏi, lờ đờ. Đây là dấu hiệu mất nước nghiêm trọng và cần được điều trị ngay lập tức.
- Tiêu chảy kéo dài: Nếu tình trạng tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày mà không có dấu hiệu thuyên giảm, mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra.
- Có máu trong phân: Nếu phân của trẻ có máu hoặc trẻ bị nôn mửa nghiêm trọng, cần được thăm khám ngay.
Kết luận
Trên đây, bài viết đã giúp mẹ nắm rõ được trẻ bị tiêu chảy nên làm gì. Nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách, tiêu chảy có thể gây ra mất nước nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Do đó, cha mẹ cần chú ý đến việc bổ sung nước cho trẻ, điều chỉnh chế độ ăn uống và đưa trẻ đi khám bác sĩ khi cần thiết. Hy vọng bài viết này sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ hơn về cách xử lý khi trẻ bị tiêu chảy và đảm bảo sức khỏe cho trẻ.
