Vắc xin Rota dạng uống là một vắc xin thuộc chương trình Tiêm chủng mở rộng, nhằm phòng ngừa tiêu chảy do Rotavirus. Tuy nhiên, nhiều trẻ sau khi uống Vắc xin Rota gặp tình trạng giảm bú hoặc biếng ăn tạm thời, gây không ít lo ngại cho các ba mẹ. Bài viết này Biolizin.vn sẽ phân tích nguyên nhân và hướng dẫn ba mẹ xử trí phù hợp khi trẻ có biểu hiện biếng ăn sau uống vắc xin Rota.
1. Hiểu về Vacxin rota cho trẻ
- Vắc xin Rotavirus là một chế phẩm sinh học dạng uống, được sử dụng trong phòng ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus – bệnh lý vô cùng nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
- Công dụng chính: Tạo miễn dịch chủ động cho cơ thể trẻ, giúp bảo vệ hiệu quả trước sự tấn công của Rotavirus, từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nặng.
- Đường dùng: Vắc xin được sử dụng qua đường uống.
- Lịch trình khuyến cáo: Tại Việt Nam, vắc xin Rotavirus thường được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi, với liệu trình gồm 2 hoặc 3 liều (tùy thuộc vào loại vắc xin cụ thể được sử dụng), mỗi liều cách nhau tối thiểu 4 tuần. Việc hoàn thành đủ liệu trình rất quan trọng để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu, thường được khuyến nghị hoàn tất trước khi trẻ được 6-8 tháng tuổi.
- Cơ chế hoạt động: Sau khi được đưa vào cơ thể, vắc xin chứa các chủng Rotavirus đã được làm yếu đi sẽ kích thích hệ thống miễn dịch của trẻ nhận diện và sản sinh ra các kháng thể đặc hiệu. Những kháng thể này sẽ sẵn sàng trung hòa virus nếu trẻ bị phơi nhiễm với Rotavirus trong tương lai.
2. Tại sao trẻ uống Rota về biếng ăn
2.1. Tác dụng phụ của vắc xin Rota
Vắc xin Rota là vắc xin sống giảm độc lực, khi được đưa vào cơ thể sẽ kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể. Quá trình này có thể gây ra một số phản ứng phụ nhẹ và tạm thời, bao gồm sốt nhẹ, tiêu chảy, nôn trớ, và giảm cảm giác thèm ăn.1United Kingdom National Health Service.Rotavirus vaccine.Truy cập ngày 22/05/2025 Đây là những biểu hiện cho thấy hệ miễn dịch của bé đang làm việc để tạo ra sự bảo vệ. Thông thường, các triệu chứng này sẽ thuyên giảm trong vòng 1-2 ngày sau khi uống vắc xin.
Theo một nghiên cứu được thực hiện bởi các chuyên gia của GSK Vaccin, tỷ lệ biếng ăn ở trẻ được tiêm vắc-xin Rotarix cao hơn so với nhóm giả dược, tuy nhiên mức độ thường nhẹ và không kéo dài.2Hubert Buyse, Carlota Vinals, Naveen Karkada, Htay Htay Han.The human rotavirus vaccine Rotarix™ in infants.Truy cập ngày 22/05/2025
2.2. Phản ứng tự nhiên của cơ thể
Việc cơ thể trẻ tiếp nhận một tác nhân lạ (virus đã được làm yếu) có thể kích hoạt một số phản ứng sinh lý, tương tự như khi bé bị ốm nhẹ. Trong giai đoạn này, hệ tiêu hóa của trẻ có thể hoạt động kém hiệu quả hơn, dẫn đến cảm giác chán ăn. Đây là một phản ứng tự nhiên của cơ thể, và thường không đáng lo ngại.
2.3. Tác dụng phụ của vắc xin khác tiêm cùng đợt
Trong nhiều trường hợp, vắc xin Rota được uống đồng thời hoặc gần thời điểm với các mũi tiêm vắc xin khác như vắc xin phế cầu, vắc xin 6 trong 1 (bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib, viêm gan B). Mỗi loại vắc xin đều có thể gây ra những tác dụng phụ riêng. Khi nhiều vắc xin được tiêm cùng lúc, trẻ sẽ tăng tỉ lệ gặp tác dụng phụ sau tiêm, khiến trẻ mệt mỏi, khó chịu, trẻ không muốn ăn, bú mẹ và tỏ ra gắt gỏng khi tới cữ ăn.
2.4. Biếng ăn sinh lý ở trẻ 2-3 tháng tuổi
Cần lưu ý rằng giai đoạn từ 2 đến 3 tháng tuổi cũng là thời điểm trẻ có thể trải qua giai đoạn biếng ăn sinh lý. Đây là một phần của quá trình phát triển bình thường, khi trẻ có sự thay đổi lớn về nhận thức với môi trường xung quanh. Do đó, tình trạng biếng ăn sau khi uống vắc xin Rota có thể là sự trùng hợp với giai đoạn biếng ăn sinh lý, khiến cha mẹ dễ nhầm lẫn nguyên nhân.
3. Chăm sóc trẻ sau uống vacxin Rota
Việc chăm sóc trẻ sau khi uống vắc xin Rota, đặc biệt khi trẻ có biểu hiện biếng ăn, là rất quan trọng để giúp bé nhanh chóng trở lại nhịp sinh hoạt bình thường. Dưới đây là những lưu ý cần thiết cho cha mẹ:
3.1. Giữ bình tĩnh – điều quan trọng nhất
Tâm lý lo lắng của cha mẹ có thể vô tình tạo thêm áp lực cho trẻ, khiến tình trạng biếng ăn trở nên trầm trọng hơn. Hãy nhớ rằng biếng ăn sau uống vắc xin Rota thường là phản ứng tạm thời và sẽ tự cải thiện. Giữ thái độ bình tĩnh, nhẹ nhàng sẽ giúp bé cảm thấy an toàn và thoải mái hơn.
3.2. Tuyệt đối không ép trẻ ăn/bú
Ép buộc trẻ ăn hoặc bú khi bé không muốn có thể gây ra những hệ lụy tiêu cực. Việc này không chỉ khiến trẻ sợ hãi, hình thành tâm lý chống đối bữa ăn mà còn có thể làm tình trạng biếng ăn kéo dài hơn. Hãy tôn trọng cảm giác của trẻ và đừng cố gắng ép bé bú bằng mọi giá.
3.3. Chia nhỏ cữ bú
Thay vì cố gắng cho bé bú no một cữ như bình thường, hãy thử chia nhỏ lượng sữa và tăng số lần cho bé bú trong ngày. Cách này giúp trẻ dễ chấp nhận hơn, giảm áp lực cho hệ tiêu hóa mà vẫn đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cần thiết.
- Với trẻ bú mẹ: Hãy cho bé bú theo nhu cầu, ngay cả khi bé chỉ bú một chút mỗi lần. Được gần gũi, tiếp xúc với mùi quen thuộc của mẹ cũng giúp bé dễ chịu hơn.
- Với trẻ bú bình: Có thể pha lượng sữa ít hơn thường lệ để tránh lãng phí và cho bé bú thành nhiều cữ nhỏ.
3.4. Tạo không gian ăn uống thoải mái, yên tĩnh
Khi cho trẻ ăn, hãy tạo một môi trường thoải mái, không bị xao nhãng. Tránh tiếng ồn, tắt TV, điện thoại và các yếu tố gây mất tập trung khác. Ôm ấp, vỗ về trẻ trong lúc bú sẽ giúp bé cảm thấy an toàn, dễ chịu và hợp tác hơn.
3.5. Theo dõi sát sao các biểu hiện khác của trẻ
Ngoài tình trạng biếng ăn, cha mẹ cần theo dõi chặt chẽ các biểu hiện khác của trẻ như thân nhiệt, tình trạng phân (số lần, tính chất phân), mức độ linh hoạt, quấy khóc hay ngủ li bì. Bất kỳ dấu hiệu bất thường nào của con cũng cần được để ý và thông báo cho bác sĩ nếu cần thiết.
4. Khi nào trẻ cần đi khám sau uống vắc xin Rota?
Mặc dù biếng ăn sau khi uống vắc xin Rota thường là phản ứng tạm thời và không đáng lo ngại, cha mẹ cần nắm rõ các dấu hiệu cảnh báo để kịp thời đưa trẻ đi khám, đảm bảo an toàn cho sức khỏe của bé. Dưới đây là những trường hợp cần được thăm khám y tế:
4.1. Tình trạng biếng ăn kéo dài bất thường
Ba mẹ nên đưa trẻ đi khám nếu tình trạng biếng ăn của trẻ không có dấu hiệu cải thiện hoặc có biểu hiện trầm trọng hơn sau 2-3 ngày kể từ khi uống vắc xin, hoặc kéo dài hơn một tuần mà không tìm được nguyên nhân rõ ràng. Biếng ăn kéo dài có thể ảnh hưởng đến dinh dưỡng và sự phát triển của trẻ.
4.2. Kèm theo các dấu hiệu cảnh báo khác
Cha mẹ cần đặc biệt chú ý nếu tình trạng biếng ăn đi kèm với một hoặc nhiều các triệu chứng sau:
- Sốt cao và kéo dài: Sốt trên 39 độ C không hạ dù đã dùng thuốc hạ sốt, hoặc sốt kéo dài trên 2 ngày.
- Tiêu chảy nặng hoặc kéo dài: Đi ngoài phân lỏng nhiều nước, liên tục (hơn 6-8 lần/ngày), có máu hoặc chất nhầy bất thường trong phân.
- Nôn trớ dữ dội hoặc liên tục: trẻ nôn trớ liên tục sau khi cữ bú.
- Dấu hiệu mất nước: Môi khô, da khô, mắt trũng, thóp trũng (ở trẻ sơ sinh), tiểu ít hơn bình thường (tã không ướt trong 6-8 giờ), khóc không nước mắt.
- Thay đổi trạng thái ý thức và hành vi: Trẻ li bì, khó đánh thức, co giật, lừ đừ, quấy khóc không dỗ được, hoặc kích thích vật vã bất thường.
- Phản ứng dị ứng nghiêm trọng: Phát ban toàn thân, nổi mề đay, sưng mặt, sưng môi, sưng lưỡi, khó thở, thở rít, khò khè. Đây là các dấu hiệu của sốc phản vệ, cần cấp cứu y tế ngay lập tức.
- Đau bụng dữ dội: Trẻ quặn khóc, bỏ bú, hoặc có tư thế gập người về phía trước để giảm đau.
- Bất kỳ biểu hiện nào khiến cha mẹ lo lắng: Nếu trực giác của ba mẹ cảm thấy có điều gì đó không ổn với con, đừng ngần ngại đưa trẻ đi khám để được bác sĩ đánh giá tình trạng và tư vấn.
Việc theo dõi sát sao và đưa trẻ đi khám kịp thời khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường là yếu tố tiên quyết để đảm bảo sức khỏe và sự an toàn cho trẻ sau khi uống vắc xin rota.
Kết luận:
Hiện tượng trẻ biếng ăn sau khi uống vắc xin Rota, trong đa số trường hợp, là một phản ứng bình thường và tạm thời của cơ thể trẻ đối với vắc xin. Điều quan trọng là cha mẹ cần trang bị kiến thức, theo dõi biểu hiện của con thật kĩ lưỡng, và giữ một tâm lý vững vàng, bình tĩnh để hỗ trợ bé vượt qua giai đoạn này một cách nhẹ nhàng nhất.
Tài liệu tham khảo
