Tình trạng trẻ biếng ăn, hay ngậm thức ăn khi được bé đưa vào miệng không còn xa lạ trong cuộc sống của nhiều gia đình. Đây là một vấn đề không chỉ gây phiền toái trong sinh hoạt hàng ngày mà còn ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ cách trị trẻ biếng ăn hay ngậm, và đưa ra những biện pháp hữu hiệu đã được nhiều cha mẹ áp dụng thành công.
Nguyên nhân khiến trẻ biếng ăn, hay ngậm
Trước khi đến với các biện pháp điều trị, cha mẹ cần hiểu đúng lý do vì sao trẻ lại biếng ăn hay ngậm lâu trong miệng. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến và có cơ sở khoa học:
1. Thói quen ăn uống sai lệch từ sớm
- Ăn vặt không kiểm soát: Trẻ ăn quá nhiều đồ ăn vặt, đặc biệt là đồ ngọt, nước ngọt, bánh kẹo trước bữa chính khiến dạ dày không có cảm giác đói.
- Xem tivi, điện thoại khi ăn: Gây xao nhãng, làm mất kết nối giữa não bộ và cảm giác đói, dẫn đến việc nhai nuốt trở nên máy móc hoặc trì hoãn.
- Ăn quá lâu, kéo dài thời gian bữa ăn: Khi bữa ăn kéo dài hơn 30 phút, trẻ sẽ mệt mỏi, chán ăn và có xu hướng ngậm hoặc từ chối tiếp nhận thức ăn.
2. Yếu tố tâm lý và môi trường gia đình
- Áp lực từ người lớn: Ép ăn, dọa nạt, mắng mỏ hoặc dùng phần thưởng khiến trẻ coi ăn uống là nhiệm vụ bị áp đặt.
- Môi trường ăn uống căng thẳng: Không khí bữa ăn bị ảnh hưởng bởi căng thẳng gia đình, mâu thuẫn, hoặc sự quát mắng khiến trẻ sợ bữa ăn.
- Tính cách nhạy cảm hoặc bướng bỉnh: Trẻ có xu hướng kiểm soát bằng cách không ăn, ngậm để thể hiện sự phản kháng hoặc thu hút sự chú ý.
3. Vấn đề sức khỏe và sinh lý
- Rối loạn tiêu hóa: Đầy bụng, khó tiêu, táo bón hoặc trào ngược dạ dày gây cảm giác khó chịu khi ăn, khiến trẻ tránh né.
- Mọc răng, viêm nướu, nhiệt miệng: Gây đau đớn khiến trẻ không muốn nhai, dễ ngậm thức ăn lâu.
- Thiếu vi chất dinh dưỡng: Thiếu kẽm, vitamin nhóm B, sắt… có thể làm giảm cảm giác ngon miệng.
- Bệnh lý hô hấp: Viêm họng, viêm amidan, viêm tai giữa… khiến trẻ khó nuốt hoặc đau khi ăn.
Có thể mẹ quan tâm:
- Trẻ mọc răng có biếng ăn không? Hướng dẫn chuyên gia cho mẹ
- Trẻ biếng ăn cần bổ sung gì? 4 loại vi chất trẻ không thể thiếu
4. Khẩu vị cá nhân và cảm nhận vị giác
- Không thích mùi vị món ăn: Trẻ có thể rất nhạy cảm với mùi thức ăn lạ, món ăn có mùi nồng hoặc không quen.
- Thực đơn đơn điệu, ít thay đổi: Khi món ăn lặp lại thường xuyên, trẻ dễ nhàm chán và mất hứng thú.
- Cảm giác kiểm soát: Trẻ muốn được quyền chọn món ăn, nếu bị ép ăn món không thích, trẻ sẽ ngậm hoặc từ chối ăn.
Cách trị trẻ biếng ăn hay ngậm hiệu quả
Thiết lập giờ ăn cố định
Đồng hồ sinh học của trẻ phát triển từ rất sớm, và việc ăn đúng giờ giúp cơ thể tạo phản xạ tiết dịch vị đúng thời điểm, giúp tiêu hóa tốt hơn. Nếu mỗi ngày trẻ đều ăn vào khung giờ cố định (ví dụ: 7h sáng – 11h30 trưa – 5h30 chiều), dạ dày sẽ “học” cách tiết axit và enzyme để chuẩn bị tiếp nhận thức ăn, từ đó tạo cảm giác đói tự nhiên. Điều này giúp trẻ chủ động muốn ăn thay vì bị ép ăn. Để xây dựng thói quen, cha mẹ cần kiên trì trong ít nhất 2–3 tuần đầu và không phá vỡ nhịp sinh học bằng các bữa phụ không hợp lý.
Cắt giảm ăn vặt
Một trong những “thủ phạm giấu mặt” khiến trẻ không còn cảm giác đói là các món ăn vặt như bánh quy, sữa có đường, trái cây ngọt, hoặc sữa chua uống trước bữa ăn. Những món này tuy nhỏ nhưng lại khiến dạ dày trẻ bị “lấp chỗ trống”. Tốt nhất nên giới hạn ăn vặt trước bữa chính ít nhất 1.5–2 giờ, và chọn đồ ăn nhẹ ít đường, nhiều chất xơ như trái cây ít ngọt hoặc rau củ hấp.
Không ép trẻ ăn
Ép trẻ ăn khiến bữa ăn trở thành một cuộc “đấu trí” căng thẳng. Nghiên cứu tâm lý học trẻ em cho thấy sự ép buộc kích hoạt cơ chế phản kháng tự nhiên, khiến trẻ có xu hướng ngậm, nhè, nôn hoặc từ chối ăn để giành quyền kiểm soát. Hãy cho trẻ quyền quyết định số lượng ăn trong khung giờ quy định. Nếu trẻ từ chối, cha mẹ có thể dọn thức ăn và không tạo ra phần thưởng hay hình phạt – đây là cách gián tiếp dạy trẻ lắng nghe cơ thể và chịu trách nhiệm về cơn đói của mình.
Tạo không gian ăn đẹp, yên tĩnh
Một môi trường ăn uống lý tưởng là nơi trẻ có thể tập trung vào món ăn. Bàn ghế phù hợp tầm vóc, ánh sáng ấm, ít tiếng ồn sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn và dễ chịu. Tránh tuyệt đối việc cho trẻ vừa ăn vừa xem TV, chơi đồ chơi, hoặc ngồi ở nơi có nhiều người qua lại. Những kích thích này dễ làm trẻ xao nhãng, khiến trẻ nhai chậm, nuốt không kỹ hoặc ngậm thức ăn lâu để “ưu tiên” chơi.
Ăn cùng gia đình
Trẻ nhỏ học hành vi qua quan sát. Khi thấy cha mẹ và anh chị em ăn uống vui vẻ, trẻ có xu hướng bắt chước cách cầm muỗng, cách nhai, cách nói chuyện trong bữa ăn. Đây là phương pháp “huấn luyện tự nhiên” rất hiệu quả. Dành ít nhất một bữa ăn mỗi ngày để cả nhà cùng ăn giúp trẻ có cảm giác được kết nối, giảm áp lực và xây dựng mối quan hệ tích cực với thức ăn.
Trang trí món ăn bắt mắt
Với trẻ em, thị giác đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tạo hứng thú ăn uống. Những món ăn đơn điệu thường bị từ chối dù dinh dưỡng tốt. Thay vào đó, hãy cắt tỉa rau củ thành hình ngôi sao, hoa, nhân vật hoạt hình, hoặc tạo thành câu chuyện vui trên đĩa ăn. Điều này kích thích trí tưởng tượng và làm trẻ thấy bữa ăn thú vị hơn, từ đó tự nguyện ăn và nhai nuốt tích cực.
Thay đổi món ăn thường xuyên
Vị giác trẻ em rất nhạy, nhưng cũng dễ nhàm chán nếu món ăn lặp đi lặp lại. Việc thay đổi cách chế biến – ví dụ: cá có thể làm hấp, chiên, nấu súp, cuốn chả – không chỉ làm món ăn hấp dẫn mà còn giúp trẻ tiếp xúc với nhiều mùi vị khác nhau, kích thích sự phát triển vị giác. Cố gắng không cho trẻ ăn cùng một loại thực phẩm quá 3 ngày liên tiếp.
Kết hợp đủ nhóm chất
Trẻ phát triển toàn diện khi được cung cấp đủ 4 nhóm chất: đạm, tinh bột, chất béo lành mạnh, vitamin – khoáng chất. Tuy nhiên, điều quan trọng không chỉ là “có đủ” mà còn là “có cân đối”. Ví dụ, bữa ăn chỉ toàn tinh bột và rau sẽ làm trẻ no nhưng dễ thiếu năng lượng và mau đói. Việc thiếu hụt protein hoặc chất béo cũng khiến não bộ và hệ tiêu hóa không hoạt động tối ưu, dẫn đến biếng ăn hoặc hấp thu kém.
Dự phòng dị ứng hoặc khó tiêu
Một số thực phẩm như hải sản, thức ăn chế biến sẵn, gia vị cay nồng hoặc chiên rán nhiều dầu dễ khiến trẻ bị dị ứng, đầy bụng hoặc tiêu chảy nhẹ — làm trẻ sợ ăn hoặc phản ứng bằng cách ngậm. Cha mẹ cần theo dõi phản ứng cơ thể sau mỗi món ăn mới, tránh những thực phẩm tiềm ẩn rủi ro và ưu tiên món dễ tiêu hóa như cháo loãng, súp rau củ, cá hấp, khoai luộc…
Tập cho trẻ tự ăn bằng dụng cụ
Dù trẻ làm rơi vãi, ăn chậm hoặc chưa gọn gàng, cha mẹ nên kiên nhẫn để trẻ tự xúc ăn từ sớm (khoảng 8–10 tháng tuổi trở lên). Tự tay cầm thìa giúp trẻ hình thành sự tự tin và cảm nhận món ăn tốt hơn. Điều này còn rèn luyện kỹ năng vận động tinh, cảm giác kiểm soát và tránh thói quen bị động khi ăn — nguyên nhân sâu xa dẫn tới ngậm hoặc từ chối ăn.
Ghi nhận nỗ lực của trẻ
Trẻ rất nhạy với sự công nhận từ cha mẹ. Một lời khen ngắn gọn như “Con giỏi quá!”, “Mẹ thấy con ăn hết phần rồi đấy!” sẽ có tác dụng động viên hơn nhiều so với việc nhắc nhở hay phê bình. Ngược lại, nếu trẻ bị so sánh với anh chị hoặc bị chê ăn chậm, chúng sẽ mất động lực cố gắng, thậm chí tìm cách phản kháng.
Cho trẻ tham gia chuẩn bị bữa ăn
Từ việc đơn giản như nhặt rau, chọn trái cây, rửa chén nhựa, đến trang trí món ăn, trẻ sẽ thấy mình là một phần của quá trình nấu ăn. Trẻ có xu hướng ăn món mình “có công làm ra” — điều này vừa tăng sự hứng thú, vừa giúp trẻ hiểu giá trị của thực phẩm và biết trân trọng bữa ăn hơn.
Lời kết
Có nhiều cách trị trẻ biếng ăn hay ngậm nhưng nhìn chung không thể diễn ra trong ngày một ngày hai. Điều quan trọng nhất là cha mẹ cần kiên nhẫn, hiểu trẻ và cùng trẻ thiết lập những thói quen ăn uống tích cực từ những bước nhỏ nhất. Mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt, vì vậy hãy tôn trọng và đồng hành cùng con trên hành trình dinh dưỡng khỏe mạnh.
Tham khảo thêm các bài viết trong chuyên mục Giải pháp cho trẻ biếng ăn trên Biolizin.vn
