Trẻ biếng ăn khiến nguồn dinh dưỡng từ bữa ăn hàng ngày không được đảm bảo, việc trẻ thiếu hụt các vi chất thiết yếu là điều khó tránh khỏi. Đồng thời, chính vấn đề trẻ thiếu vi chất do các nguyên nhân khác cũng là lí do làm trẻ chán ăn, không có cảm giác thèm ăn. Do vậy, việc bổ sung dinh dưỡng một cách phù hợp và khoa học được xem là giải pháp hỗ trợ quan trọng, giúp lấp đầy “khoảng trống” dinh dưỡng do biếng ăn, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của trẻ. Bài viết này, Biolizin sẽ đi sâu phân tích và cung cấp những kiến thức chuyên sâu, cập nhật nhất về vai trò của các vi chất dinh dưỡng và cách bổ sung các nhóm vi chất quan trọng cho trẻ biếng ăn.
1. Tại sao cần bổ sung vi chất cho trẻ biếng ăn?
Trẻ biếng ăn không chỉ đơn thuần là việc trẻ ăn ít đi, mà nó còn là khởi đầu cho một chuỗi vấn đề sức khỏe ở trẻ, tạo ra một “vòng xoắn bệnh lý” mà nếu không can thiệp kịp thời sẽ rất khó để phá vỡ.
Hãy hình dung vòng xoắn này hoạt động như sau:
– Trẻ biếng ăn: Lượng thức ăn nạp vào cơ thể không đủ, dẫn đến tình trạng thiếu hụt các vi chất dinh dưỡng quan trọng như Kẽm, Sắt, Vitamin nhóm B, Lysine…
– Thiếu hụt vi chất: Chính sự thiếu hụt này lại tác động ngược trở lại, làm cho tình trạng biếng ăn trở nên trầm trọng hơn.
- Thiếu Kẽm: Làm rối loạn vị giác, khiến trẻ ăn không cảm nhận được mùi vị thơm ngon của món ăn.
- Thiếu Sắt: Gây thiếu máu, khiến cơ thể trẻ mệt mỏi, xanh xao, không có năng lượng và không muốn ăn.
- Thiếu Vitamin nhóm B: Cần thiết cho quá trình chuyển hóa năng lượng, thiếu hụt làm trẻ kém ăn, tiêu hóa kém.
– Hệ miễn dịch suy yếu: Khi cơ thể không đủ dưỡng chất, hàng rào miễn dịch trở nên yếu ớt. Trẻ sẽ rất dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp và tiêu hóa.
– Trẻ hay ốm vặt: Mỗi lần ốm, trẻ phải dùng thuốc, cơ thể mệt mỏi, và kết quả là lại càng chán ăn hơn.
Vòng xoắn này cứ thế lặp đi lặp lại, khiến trẻ ngày càng còi cọc, chậm lớn và suy giảm sức đề kháng.
Lúc này, việc bổ sung vi chất một cách có chủ đích đóng vai trò như một giải pháp tình thế để phá vỡ vòng luẩn quẩn này. Giải pháp này không thay thế bữa ăn, mà là một “cầu nối tạm thời” giúp:
- Bù đắp nhanh chóng vi chất thiếu hụt: Cung cấp cho cơ thể trẻ những vi chất đang thiếu để cải thiện các chức năng quan trọng (như vị giác, tạo máu, chuyển hóa).
- Tạo điều kiện cho những bữa ăn ngon miệng: Khi được bổ sung đủ Kẽm, Sắt, trẻ sẽ có cảm giác ngon miệng hơn, cơ thể khỏe khoắn hơn. Đây chính là cơ hội vàng để trẻ được thử đa dạng các món ăn ngon, đủ chất và xây dựng lại thói quen ăn uống lành mạnh.
Vì vậy, bổ sung vi chất cho trẻ biếng ăn không phải là một lựa chọn cảm tính, mà là một giải pháp cần thiết và khoa học để giúp con thoát khỏi vòng xoắn bệnh lý do biếng ăn.
2. Trẻ biếng ăn cần bổ sung vi chất gì? Các vi chất trẻ thường thiếu hụt
2.1. Kẽm
Kẽm là vi chất tác động trực tiếp đến cảm giác ngon miệng và khả năng miễn dịch tự nhiên của trẻ.
Vai trò của Kẽm:
- Duy trì vị giác nhạy bén: Kẽm là thành phần cấu tạo nên Gustin – một loại protein có vai trò quyết định sự phát triển và nhạy cảm của các nụ vị giác trên lưỡi. Khi thiếu Kẽm, các nụ vị giác này trở nên kém nhạy cảm, khiến trẻ không cảm nhận được hương vị của thức ăn, dẫn đến cảm giác chán ăn, ăn không ngon miệng.
- Tăng cường hệ miễn dịch: Kẽm tham gia vào việc sản xuất, phát triển và kích hoạt các tế bào miễn dịch (đặc biệt là tế bào lympho T). Cơ thể được cung cấp đủ Kẽm sẽ có hệ miễn dịch vững chắc hơn, giúp trẻ giảm tần suất mắc các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là viêm đường hô hấp và tiêu chảy – những căn bệnh thường khiến trẻ mệt mỏi và biếng ăn hơn.
Một nghiên cứu trên PubMed cho thấy trẻ em có hành vi biếng ăn có nồng độ kẽm trong huyết thanh thấp hơn đáng kể.1Hsun-Chin Chao, Jang-Jih Lu, Chang-Yo Yang, Pai-Jui Yeh, Shih-Ming Chu (2021).Serum Trace Element Levels and Their Correlation with Picky Eating Behavior, Development, and Physical Activity in Early Childhood.Pubmed.Truy cập ngày 12/06/2025
Tại Việt Nam, một nghiên cứu năm 2021 tại Viện dinh dưỡng Quốc gia chỉ ra rằng có tới 43,8% trẻ biếng ăn thiếu kẽm.2Nguyen Trong Hung, Pham Thi Thu Huong, Tran Thi Tra Phuong, Truong Tuyet Mai, Nguyen Thi Lam, Nguyen Thi Luong Hanh, Nghiem Nguyet Thu, Nguyen Hong Truong, Le Danh Tuyen (2021).The Current Situation of Anemia and Zinc Deficiency of Children Ages 6-59 Months with Anorexia WHO Examined at National Institute of Nutrition.Systematic Reviews in Pharmacy.Truy cập ngày 12/06/2025
Việc bổ sung kẽm cho trẻ biếng ăn qua các sản phẩm hỗ trợ, thực phẩm chức năng nên được cân nhắc khi trẻ có các dấu hiệu rõ rệt sau:
- Biếng ăn kéo dài, không cải thiện dù đã đa dạng thực đơn.
- Chậm tăng cân, có dấu hiệu thấp còi so với bạn bè đồng trang lứa.
- Thường xuyên ốm vặt, hay mắc các bệnh nhiễm trùng tái đi tái lại.
- Tóc dễ gãy rụng, móng tay có vệt trắng, vết thương lâu lành.
Khi đó, cha mẹ nên tham vấn ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được chỉ định liều lượng phù hợp. Các chuyên gia thường khuyên dùng Kẽm amin hữu cơ Bisglycinate thay vì Kẽm vô cơ hay các loại kẽm hữu cơ khác. Kẽm amin hữu cơ giúp trẻ dễ dàng hấp thu hơn, mang lại sinh khả dụng cao hơn và hạn chế tác dụng phụ trên đường tiêu hóa.
2.2. Sắt
Đi kèm với thiếu kẽm, trẻ biếng ăn cũng thường thiếu sắt. Thiếu sắt không chỉ đơn thuần gây thiếu máu, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến năng lượng, sự tập trung và toàn bộ quá trình phát triển của trẻ. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cũng cho thấy trẻ biếng ăn có nồng độ sắt trong huyết thanh thấp hơn so với trẻ không biếng ăn.
Vai trò của sắt:
- Vận chuyển Oxy và tạo năng lượng: khi thiếu sắt, chức nặng vận chuyển sẽ kém hiệu quả, dẫn đến tình trạng trẻ luôn mệt mỏi, uể oải, không có sức để vui chơi, học tập.
- Phát triển trí não: Sắt đóng vai trò sống còn trong việc sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tập trung, ghi nhớ và chỉ số IQ của trẻ. Thiếu sắt trong những năm đầu đời có thể để lại những ảnh hưởng lâu dài đến nhận thức.
- Duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh: Tương tự Kẽm, Sắt cũng rất cần thiết cho sự phát triển của các tế bào miễn dịch, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn và virus.
Việc bổ sung sắt qua thuốc hoặc thực phẩm chức năng nên được tham khảo ý kiến của bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ dinh dưỡng. Một số điều cần tuân thủ khi bổ sung sắt cho trẻ:
- Liều dùng: sử dụng liều sắt dự phòng an toàn, hiệu quả hoặc theo chỉ dẫn của bác sĩ.
- Thời điểm uống: Uống lúc đói (1 giờ trước ăn hoặc 2 giờ sau ăn) để hấp thu tối đa. Có thể uống kèm một chút nước cam để tăng hiệu quả.
- Tránh uống cùng: Sữa, sản phẩm chứa canxi, trà, cà phê vì chúng cản trở hấp thu sắt. Cần uống cách các chất này ít nhất 2 giờ.
- Chọn loại sắt phù hợp: Bổ sung sắt có thể gây táo bón, đi ngoài phân đen (đây là hiện tượng bình thường). Để hạn chế tình trạng này, cha mẹ nên chọn sắt hữu cơ hoặc sắt sinh học để tối đa hiệu quả hấp thu, giảm tác dụng phụ của sắt.
2.3. Vitamin nhóm B (B1, B6, B12)
Đối với trẻ biếng ăn, vai trò của bộ ba vitamin B1, B6, B12 đặc biệt quan trọng. Chúng giúp chuyển hóa thức ăn thành năng lượng, đồng thời hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ thần kinh của trẻ.
Vai trò then chốt của các vitamin nhóm B:
- Vitamin B1 (Thiamine): là thành phần cốt lõi trong quá trình chuyển hóa carbohydrate (tinh bột, đường) và có liên quan trực tiếp nhất đến cảm giác thèm ăn.
- Vitamin B6 (Pyridoxine): Trẻ thiếu B6 có thể trở nên cáu kỉnh, khó chịu, hay quấy khóc, ảnh hưởng tiêu cực đến sự hợp tác của trẻ trong bữa ăn.
- Vitamin B12 (Cobalamin): Vitamin B12 rất cần thiết cho việc sản xuất tế bào hồng cầu và duy trì chức năng của các tế bào thần kinh.
Việc bổ sung Vitamin nhóm B nên được cân nhắc khi:
- Chế độ ăn của trẻ quá đơn điệu: Trẻ chỉ ăn một vài loại thực phẩm, không chịu ăn thịt cá hoặc rau củ, ngũ cốc.
- Trẻ ăn chay hoặc thuần chay: Đây là nhóm có nguy cơ thiếu hụt Vitamin B12 cao nhất và gần như bắt buộc phải bổ sung theo chỉ dẫn của chuyên gia.
- Trẻ có biểu hiện biếng ăn kéo dài kèm mệt mỏi: Sau khi trẻ được thăm khám để loại trừ các nguyên nhân bệnh lý khác.
Vitamin nhóm B thường được kết hợp trong các sản phẩm bổ sung vitamin tổng hợp hoặc siro ăn ngon cùng với Kẽm và Lysine. Sự kết hợp này mang tính cộng hưởng, giúp hỗ trợ quá trình chuyển hóa, cải thiện vị giác và kích thích cảm giác thèm ăn một cách toàn diện hơn. Cha mẹ nên tham vấn ý kiến bác sĩ, dược sĩ để lựa chọn sản phẩm và liều lượng phù hợp nhất với tình trạng cụ thể của trẻ.
2.4. Lysine
Lysine là một axit amin thiết yếu mà cơ thể không thể tự tổng hợp, phải lấy từ thực phẩm hoặc bổ sung dinh dưỡng. Thiếu lysine trong chế độ ăn có thể dẫn đến mất cảm giác thèm ăn ở trẻ, khiến trẻ biếng ăn. Lysine cũng giúp tăng hấp thu các khoáng chất quan trọng như đồng, sắt, kẽm và canxi, từ đó cải thiện cân nặng và chiều cao của trẻ.
Một nghiên cứu về siro kích thích ăn ngon chứa lysine, kẽm và multivitamin cho trẻ từ 6 đến 15 tuổi bị mất cảm giác thèm ăn do bệnh cấp hoặc mạn tính cho thấy sau 14 ngày điều trị, 79.6% trẻ cải thiện được thèm ăn và tăng lượng thức ăn mỗi bữa ăn.3Toshniwal, A., Gill, V. K., Parasher, A., Sethi, A., Ray, R. K., Sherkane, A. A., Bhole, M., Biswas, A., Peethambaran, K., & Sawant, P. N. (2024). Effectiveness and safety of appetite-stimulating syrup in the management of pediatric patients with loss of appetite due to acute or chronic illness: results of a prospective, single-arm, multi-center and open-label study. International Journal of Contemporary Pediatrics, 12(1), 17–23.Truy cập ngày 12/06/2025
Có thể mẹ quan tâm: Bổ sung lysine cho trẻ biếng ăn có cần thiết không?
3. Hướng dẫn bổ sung vi chất cho trẻ biếng ăn an toàn, hiệu quả
Sau khi đã xác định được loại vi chất trẻ cần, bước tiếp theo là làm sao để bổ sung vi chất một cách an toàn và tối đa hiệu quả hấp thu. Việc lựa chọn đúng sản phẩm, cho trẻ uống đúng thời điểm và kết hợp với lộ trình bổ sung qua thực phẩm chính là chìa khóa.
3.1. Ba tiêu chí lựa chọn sản phẩm bổ sung
– Sản phẩm có thành phần phù hợp, hiệu quả: Thành phần phải rõ ràng, minh bạch về hàm lượng. Hạn chế tối đa các sản phẩm chứa chất tạo màu, tạo mùi nhân tạo, đường hóa học hoặc các chất bảo quản không cần thiết có thể gây dị ứng cho trẻ.
– Dạng bào chế phù hợp:
- Dạng nhỏ giọt/Siro: Là lựa chọn phổ biến nhất cho trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh vì dễ đong liều chính xác và dễ cho trẻ uống.
- Dạng kẹo dẻo: Phù hợp với trẻ lớn hơn (thường từ 2-3 tuổi trở lên, khi trẻ đã nhai tốt) vì có hương vị thơm ngon, khiến trẻ hợp tác hơn. Tuy nhiên, cha mẹ cần quản lý chặt chẽ như một loại “thuốc” chứ không phải kẹo để tránh trẻ tự ý ăn quá liều.
– Thương hiệu uy tín, đảm bảo chất lượng sản phẩm: ưu tiên các sản phẩm từ những thương hiệu uy tín, lâu năm; sản phẩm được đăng ký với bộ Y tế hoặc có thêm các chứng nhận quốc tế.
Có thể mẹ quan tâm: 5 tiêu chí lựa chọn Siro cho trẻ biếng ăn
3.2. Thời điểm bổ sung vi chất đúng
Bổ sung vi chất cho trẻ đúng thời điểm trong ngày giúp tối đa hiệu quả hấp thu và giảm các tác dụng không mong muốn.
- Sắt: Uống lúc đói (trước bữa ăn 1 giờ hoặc sau ăn 2 giờ). Nên uống cùng một ít nước cam, dâu tây (giàu Vitamin C), không uống sắt cùng lúc với sữa hoặc canxi vì canxi sẽ cản trở hấp thu sắt.
- Kẽm, Vitamin nhóm B, Lysine: Uống trước hoặc sau ăn 30 phút, nên uống vào buổi sáng.
3.3. Lộ trình bổ sung vi chất qua thực phẩm
Bổ sung vi chất không phải là giải pháp lâu dài chữa biếng ăn, mà chỉ là một giải pháp tình thế hỗ trợ tạm thời. Trẻ đủ vi chất là bước đệm hỗ trợ trẻ có được chế độ dinh dưỡng lành mạnh, đầy đủ bao gồm:
- Bữa ăn với không khí vui vẻ, tạo điều kiện cho trẻ thử các món ăn mới
- Đa dạng hóa thực đơn, trình bày món ăn đẹp mắt
- Tăng cường hoạt động thể chất cho trẻ
Qua những phân tích chi tiết trong bài viết này, cha mẹ có thể thấy rằng việc bổ sung vi chất là một giải pháp tình thế cần thiết trong những trường hợp trẻ biếng ăn, nhưng phải luôn dựa trên nguyên tắc khoa học và có sự cân nhắc kỹ lưỡng. Lựa chọn hàng đầu là giúp trẻ có thể tiếp cận nguồn dinh dưỡng phong phú và cân bằng từ thực phẩm tự nhiên.
Tài liệu tham khảo
