Sau khi tiêm ngừa, nhiều trẻ sơ sinh có dấu hiệu bỏ bú khiến cha mẹ không khỏi lo lắng. Đây là phản ứng thường gặp nhưng nếu không hiểu rõ nguyên nhân và cách xử lý, tình trạng này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và dinh dưỡng của bé. Vậy vì sao trẻ lại bỏ bú sau tiêm? Làm sao để mẹ giúp con bú lại bình thường?
Trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa do đâu?
Nhiều bố mẹ lo lắng khi thấy trẻ sơ sinh bỗng bỏ bú hoặc bú ít đi sau khi tiêm ngừa. Đây là hiện tượng khá phổ biến và thường không quá nghiêm trọng nếu được theo dõi sát sao. Nguyên nhân chủ yếu là do phản ứng của cơ thể trẻ với vắc-xin cụ thể dưới đây:
Phản ứng phụ của vắc-xin
Tiêm vắc-xin là cách hiệu quả để giúp trẻ sơ sinh phòng ngừa nhiều bệnh nguy hiểm. Tuy nhiên, quá trình kích hoạt hệ miễn dịch có thể gây ra một số phản ứng phụ nhẹ. Bé có thể bị sốt nhẹ, cáu gắt, ngủ nhiều hoặc bỏ bú.
Đây là những dấu hiệu cho thấy cơ thể trẻ đang phản ứng với vắc-xin để tạo kháng thể. Trong phần lớn trường hợp, các biểu hiện này là bình thường và sẽ tự khỏi sau 1–2 ngày. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc có biểu hiện nặng, bố mẹ cần đưa bé đi khám ngay.
Đau tại chỗ tiêm
Đây là một phản ứng rất phổ biến sau tiêm, đặc biệt với các loại vắc-xin tiêm bắp như 5 trong 1, 6 trong 1… Chỗ tiêm có thể bị sưng đỏ, hơi cứng và đau khi chạm vào. Đối với trẻ sơ sinh, cảm giác đau này có thể khiến bé quấy khóc, khó chịu và từ chối bú, đặc biệt khi mẹ bế bé vào tư thế chạm vào chỗ đau. Việc chườm mát nhẹ nhàng khu vực tiêm hoặc thay đổi tư thế bế có thể giúp bé dễ chịu hơn.
Sốt nhẹ
Sốt sau tiêm là phản ứng bình thường, cho thấy cơ thể đang tạo miễn dịch. Tuy nhiên, sốt khiến trẻ mệt mỏi, cáu gắt và dễ mất nước – điều này làm giảm nhu cầu bú hoặc khiến bé bỏ bú tạm thời.
Trong thời gian này, mẹ nên tích cực cho bé bú từng ít một, giúp bé bù nước và nhanh hồi phục. Nếu bé sốt cao trên 38.5°C hoặc kèm các dấu hiệu bất thường khác, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
Thay đổi thói quen
Sau tiêm, một số trẻ có thể thay đổi thói quen sinh hoạt như ngủ nhiều hơn, bú ít đi hoặc bú không đúng cữ. Nguyên nhân thường là do bé cảm thấy không thoải mái trong người, cơ thể cần nghỉ ngơi để phục hồi sau khi kích hoạt hệ miễn dịch.
Những thay đổi này thường chỉ kéo dài trong 1–2 ngày và sẽ sớm ổn định lại. Mẹ nên kiên nhẫn, quan sát biểu hiện của bé và không nên ép bú quá mức nếu bé không hợp tác.
Yếu tố tâm lý – sợ hãi, căng thẳng
Tiêm ngừa là trải nghiệm không mấy dễ chịu với trẻ, đặc biệt là những bé lần đầu bị tiêm. Việc bị kim chích, bị giữ chặt hoặc nghe tiếng khóc xung quanh có thể khiến bé sợ hãi, tạo nên cảm giác căng thẳng sau tiêm.
Trạng thái này có thể kéo dài vài giờ đến cả ngày, ảnh hưởng đến hành vi ăn uống và bú mẹ. Sau khi tiêm, mẹ nên ôm ấp, vỗ về để bé cảm thấy an toàn trở lại, nhờ đó dễ hồi phục thói quen bú như cũ.
Biểu hiện hệ tiêu hóa
Một số loại vắc-xin, đặc biệt là vắc-xin uống ngừa Rotavirus, có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ. Bé có thể gặp các biểu hiện như tiêu chảy, buồn nôn hoặc ói mửa – khiến bé mệt mỏi và giảm cảm giác muốn bú.
Trong những trường hợp này, cần theo dõi sát lượng nước tiểu, phân và lượng bú để đảm bảo bé không bị mất nước. Nếu tình trạng tiêu chảy kéo dài hơn 2–3 ngày hoặc bé có dấu hiệu mất nước (mắt trũng, môi khô, không tiểu), cần đưa bé đi khám.
Cách khắc phục tình trạng trẻ sơ sinh bỏ bú
Theo dõi sát sao
Khi trẻ sơ sinh bỏ bú, việc đầu tiên cha mẹ cần làm là theo dõi kỹ lưỡng các biểu hiện bất thường của bé. Một số dấu hiệu cần lưu ý gồm: bé sốt, quấy khóc bất thường, ngủ li bì, nôn trớ, tiêu chảy, nổi ban, hoặc phản ứng tại vị trí tiêm chủng.
Mẹ cần ghi nhận chính xác thời điểm bé bắt đầu bỏ bú và thời gian kéo dài bao lâu để cung cấp thông tin cho bác sĩ khi cần thiết.
Chia nhỏ bữa ăn
Trẻ bỏ bú có thể là do mệt, khó chịu hoặc chưa thực sự đói. Cha mẹ không nên ép bú một lúc nhiều mà thay vào đó, hãy chia nhỏ bữa bú ra, cho bé bú ít một nhưng với tần suất tăng lên.
Điều này giúp bé dễ chịu hơn và vẫn đảm bảo đủ lượng sữa cần thiết trong ngày. Nếu bé bú mẹ trực tiếp, có thể cho bé tiếp xúc da kề da để kích thích nhu cầu bú tự nhiên.
Thay đổi tư thế bú
Nếu bé có cảm giác đau khi nằm ở một tư thế nhất định (đặc biệt sau tiêm phòng), mẹ nên thử các tư thế bú khác nhau như bế đứng, bế ngang hoặc nằm nghiêng để tìm tư thế phù hợp, giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn khi bú. Có những bé chỉ cần đổi bên bú hoặc đổi tay bế là đã có thể tiếp tục bú lại bình thường.
Giảm đau cho bé
Sau tiêm hoặc khi bé bị sốt, cảm giác đau và mệt mỏi là điều không tránh khỏi, dẫn đến bỏ bú. Cha mẹ có thể dùng thuốc hạ sốt, giảm đau theo đúng chỉ định của bác sĩ (thường là paracetamol liều phù hợp theo cân nặng).
Ngoài ra, chườm ấm nhẹ nhàng quanh vị trí tiêm hoặc massage dịu dàng cũng giúp giảm cảm giác khó chịu. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc giảm đau hoặc bôi bất kỳ sản phẩm nào lên da bé nếu chưa có chỉ định chuyên môn.
Bổ sung dinh dưỡng
Trẻ bỏ bú có thể bị thiếu hụt dinh dưỡng nếu kéo dài nhiều ngày. Sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ, mẹ có thể bổ sung các vi chất hỗ trợ ăn ngon như:
- Men vi sinh: Giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm đầy hơi, rối loạn tiêu hoá.
- Vitamin nhóm B và kẽm: Kích thích vị giác, hỗ trợ bé ăn uống ngon miệng hơn.
- Lysin: Một axit amin thiết yếu giúp trẻ ăn ngon và tăng trưởng tốt.
Ngoài ra, nếu bé sốt, mẹ cần theo dõi các dấu hiệu mất nước (môi khô, da nhăn, nước tiểu ít, màu đậm) và chủ động bổ sung nước như sữa mẹ, nước điện giải (ORS), hoặc dung dịch bù nước phù hợp với độ tuổi.
Giữ vệ sinh sạch sẽ
Vệ sinh vết tiêm là việc quan trọng giúp tránh nhiễm trùng và giảm nguy cơ gây đau. Cha mẹ nên dùng khăn sạch, mềm để lau nhẹ vùng da quanh chỗ tiêm, không nên chạm tay bẩn vào và không bôi các loại dầu, kem hay thuốc dân gian chưa được kiểm chứng. Ngoài ra, giữ vệ sinh chung cho bé – như tay, chân, miệng – cũng giúp hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn ảnh hưởng đến sức khỏe.
Hạn chế sử dụng núm vú giả, bình sữa
Việc sử dụng núm vú giả hoặc bình sữa quá sớm có thể khiến bé bị “nhầm lẫn đầu ti”, làm giảm phản xạ bú mẹ. Khi bé đang có dấu hiệu bỏ bú, nên ưu tiên cho bú mẹ trực tiếp để kích thích sữa về và tăng tương tác mẹ – con. Nếu cần thiết dùng bình, nên chọn núm mềm, dòng chảy vừa phải và tư thế bú tương tự khi bú mẹ.
Kiên nhẫn hơn với con
Việc trẻ bỏ bú khiến nhiều cha mẹ lo lắng, thậm chí mất bình tĩnh. Tuy nhiên, đây thường là tình trạng tạm thời và có thể cải thiện nếu được chăm sóc đúng cách. Cha mẹ nên giữ tâm lý vững vàng, nhẹ nhàng dỗ dành, kiên trì tập lại việc bú cho bé. Nếu sau 1–2 ngày bé vẫn bú ít, kèm theo biểu hiện bất thường, hãy đưa bé đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.
Lời kết
Tình trạng trẻ sơ sinh bỏ bú sau tiêm chủng thường chỉ là tạm thời và có thể cải thiện nếu mẹ hiểu đúng nguyên nhân, đồng thời áp dụng các biện pháp hỗ trợ phù hợp. Theo dõi sát sao, giữ cho bé được thoải mái và không ép bú là chìa khóa giúp con nhanh chóng hồi phục và tiếp tục phát triển khỏe mạnh.
